29. เตน กตํ กีตํ พทฺธ+มภิสงฺขตํ สํสฏฺฐํ หตํ หนฺติ ชิตํ ชยติ ทิพฺพติ ขนติ ตรติ จรติ วหติ ชีวติติ

กตาทีสฺว+ตฺเถสุ ณิโกฯ กาเยน กตํ กายิกํ, วาจสิกํ, มานสิกํติ สกาคโมฯ วาเตน กโต อาพาโธ วาติโต, เสมฺหิโก, ปิตฺติโกฯ สเตน กีตํ สาติกํ, สาหสฺสิกํ, วตฺเถน กีตํ วตฺถิกํ, กุมฺภิกํ, โสวณฺณิกํ, ฆาติกํฯ มูลโตว ปจฺจโย, อมูลวาจิตฺตา เทวทตฺเตน กีโตติ น โหติ, ตทตฺถาปฺปตีติยาฯ วรตฺถาย พทฺโธ วารตฺติโก, อายสิโก, ปาสิโก, สุตฺติโกฯ ฆเตน อภิสงฺขตํ สํสฏฺฐํ วา ฆาติกํ, โคฬิกํ, ทธิกํ, มารีจิกํฯ ชาเลน หโต หนฺตีติ วา ชาลิโก, พาลิสิโกฯ อกฺเขหิ ชิตํ อกฺขิกํ ธนํ, สาลากิกํ, ตินฺทุกิโก, อมฺพผลิโกฯ อกฺเขหิ ชยติ ทิพฺพติ วา อกฺขิโกฯ ขณิตฺติยา ขนตีติ ขาณิตฺติโก, กุทฺทาลิโกฯ เทวทตฺเตน ชิตํ, องฺคุลฺยา ขนตีติ น โหติ, ตทตฺถานวคมาฯ อุฬุมฺเปน ตรตีติ โอฬุมฺปิโก, อุฬุมฺปิโกติ อิโกฯ กุลฺลิโก, โคปุจฺฉิโก, นาวิโกฯ สกเฏน จรตีติ สากฏิโก, รถิโกฯ ปรปฺปิโกติ อิโกฯ ขนฺเธน วหตีติ ขนฺธิโกฯ อํสิโก, สีสิโกติ อิโกฯ เวตเนน ชีวตีติ เวตนิโก, ภติโก, กยิโก, วิกฺกยิโก, กยวิกฺกยิโกติ อิโกฯ

30. ตสฺส สํวตฺตติ

จตุตฺถฺยนฺตา สํวตฺตตีติ อสฺมิํ อตฺเถณิโก โหติฯ ปุนพฺภวาย สํวตฺตตีติ โปโนพฺภวิโก, อิตฺถิยํ โปโนพฺภวิกาฯ โลกาย สํวตฺตตีติ โลกิโกฯ สุฏฺฐุ อคฺโคติ สคฺโค, สคฺคาย สํวตฺตตีติ โสวคฺคิโก, สสฺโส+วก ตทมินาทีปาฐาฯ ธนาย สํวตฺตตีติ ธญฺญํฯ

31. ตโต สมฺภูต+มาคตํ

ปญฺจมฺยนฺตา สมฺภูต+มาคตนฺติ เอเตสฺว+ตฺเถสุ ณิโก โหติฯ มาติโต สมฺภูต+มาคตํวา+ติ เอตฺถ ‘‘มาติโต จ ภคินิยํจฺโฉ’’ติ ‘‘มาติโต’’ติ ภาเคน อุสฺส อิมฺหิ วากฺยํ, รสฺสทฺวิตฺเตสุ มตฺติกํ, เปตฺติกํฯ ณฺย+ริยณ+รฺยปจฺจยาปิ ทิสฺสนฺติฯ สุรภิโต สมฺภูตํ โสรภฺยํฯ ยมฺหิ ถญฺญํฯ อุภยตฺถ ‘‘โลโป+วณฺณิ+วณฺณานํ’’ติ โลโปฯ ริยณ-ปิตุโต สมฺภูโต เปตฺติโย, มาติโย, ‘‘รานุพนฺเธ+นฺตสราทิสฺสา’’ติ อุโลโป, มตฺติโยฯ รฺยมฺหิ-อุโลโป, จวคฺคปุพฺพรูปานิ, มจฺโจ วาฯ